|
Jovan Skerlic': Aleksa Shantic' ”Pesme”
To je iskrena knjiga jednog iskrenog pesnika, jedna chestita i srpska knjiga jednog chestitog choveka i dobrog Srbina, jedna od onih knjiga kojih smo se davno zazheleli i kakve nam uvek trebaju.
Shantic' je jedan od retkih pesnika koji ne lazhu. On ne peva iz mode i snobizma, ne zhonglira rechima i ne veze fraze; on ne tezhi da stihovima izrazi svoj grch ili svoju grimasu, i da kombinacijama rechi reshava probleme skulpture i muzike. On u stihove mec'e otkucaje svoga srca, ne kao pesnik, no kao chovek. I pre no shto je napisao svoju knjigu, on ju je svu u celini osetio i prezhiveo. Nije potrebno trazhiti biografska objashnjenja, jer iz svakog reda bije iskrenost i toplota. Shantic' voli svoju zemlju i svoj narod dubokom i diskretnom ljubavlju kojom se voli porodica. On je najbolji rodoljubivi pesnik nash, koji ponizhenu i gotovo zaboravljenu rodoljubivu poeziju podizhe do negdashnje njene visine iz doba Zmaja i Jakshic'a. On je Srbin razumnije, stvarnije, modernije no shto se nekad bilo u istorijskim fikcijama i u poetskoj magli, i on voli narod u sadashnjici i u stvarnosti, u njegovom radu, u njegovoj bedi, u njegovoj nadi i veri u bolje dane.
Knjiga Alekse Shantic'a nije za navodjenje, ona je za chitanje. Mi imamo danas pesnika originalnijih, koji vishe kazhu nashem duhu, imamo ih zhivopisnijih, melodichnijih i veshtijih, koji vishe zabavljaju nashe ochi i nash sluh, ali mi nemamo pesnika koji vishe govori nashem srcu. On ima magijsku sposobnost da ozhivi ono shto je duboko zakopano u nashoj umornoj dushi, koja se u grubodstima i studeni zhivota kao vechernji cvet zatvorila za ljude i svet i nashe chisto detinjstvo, i nashu svetu mater, i veliki sjaj domac'eg ognjishta, i zhalost za mladoshc'u i uskoichke rase, neutoljivu zhedj za slobodom pobedjenih i stradalnika koji nikada nisu hteli da se pomire sa mishlju ropstva, staru prkosnu srchanost i neodoljivu energiju predaka koji su, kada ”zeman dodje valja vojevati”, golim rukama za sablje hvatali i treshnjevim topovima gradove osvajali.
Pesme Alekse Shantic'a, koji je u tolikoj meri pesnik nashe rase, nashega doba i nashe dushe, vrshe nad nama chudesan isceliteljski uticaj. U njima kupamo mi svoju klonulu, ohladnelu i ukochenu dushu, one krave sa nje led sumnje, suvoc'e i podsmeha i kao da smo se napojili zhivotvorne vode na studencu vechite Mladosti, u nama se budi ono shto je bilo zaspalo, i vaskrsava ono shto je bilo umrlo. Mi se verno vrac'amo samima sebi, i postajemo bolji, svetliji, chistiji i jachi.
1911.
Tin Ujevic': Pjesme Alekse Shantic'a
Kod Shantic'a vrijedi da posebice istaknem njegov jezik, chist, narodan, bogat, zvuchan i techan: jezik kao suza. U njegovim pjesmama zvoni i teche jedra rijech ijekavska iz najbolje Hercegovine prelivajuc'i se u sharenoj ljepoti izraza, shto mozhe sluzhiti uzorom svim onim nashim piscima kojima je tako potreba da nauche nash jezik, hrvatski, srpski, kako je istina da ga ne poznaju. Shantic' ne boluje od manije rijechi, od te rashirene manije knjishke: kod njega nije rijech radi rijechi, vec' rijech radi rechenoga, ali on je svejedno bira i njeguje, da poshtujuc'i sredstvo posluzhi svrsi i u lijepim besjedama razvija smisao. Uz male iznimke, tu i tamo, njegova je forma chista, ritam tachan, rime odabrane, iako nijesu savrshene. Istina, njegov sonet nema onoga specifichnoga sonetskoga, jer autoru fali tehnichka virutoznost, fina i istanchana, potrebna za kratku stegnutost sonetskoga oblika i znachajno je da su njegove najbolje stvari mahom u tercinama, gdje se kraj neomedjenoga broja stihova svih stegnutosti trostruke rime bolje snalazi njegova obilna rjechitost, shto provaljuje poput nasrtljive bujice.
(nastavlja se)
|